ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ / 5
H ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ Η ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '20
Στα τέλη του περασμένου αιώνα (1896), η Αθήνα ήταν μια πόλη με 123.000 περίπου κατοίκους. Γύρω στα 1920 ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 293.000 κατοίκους.
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922), στην Αθήνα και μόνο, προκύπτει η ανάγκη να στεγαστούν 125.000 πρόσφυγες. Έτσι στα πλαίσια μιας κρατικής προσπάθειας αποκατάστασης και στέγασης των προσφύγων, κατά την περίοδο 1923 - 1928, κτίζονται στις παρυφές της Αθήνας και εκτός σχεδίου, μια σειρά συνοικισμοί, μεταξύ των οποίων και οι Βύρωνας - Καισαριανή - Υμηττός.
Ωστόσο, πέρα από τους πρόσφυγες, την περίοδο αυτή σημειώνεται στην Αθήνα μια συρροή νέων κατοίκων, πράγμα που δίνει τη δυνατότητα σε ορισμένους επιτήδειους επιχειρηματίες να ξεκινήσουν ένα μεγάλης κλίμακας οικοπεδο-εμπόριο, δημιουργώντας κάποιους "ιδιωτικούς συνοικισμούς".
Όπως αναφέρει ο Κ. Μπίρης στο βιβλίο του "Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον Αιώνα": "οι επιχειρηματίες αυτού του είδους, είτε έχοντες στην κυριότητά τους μεγάλη έκταση γης κοντά στα όρια της πόλεως, είτε εξασφαλίζοντας εκ των προτέρων τη δέσμευσή της ύστερα από ειδική συμφωνία με τους ιδιοκτήτες, συνέτασσαν ένα ρυμοτομικό σχέδιο αυτοτελούς συνοικισμού, το υπέβαλλαν στην υπηρεσία των σχεδίων πόλεων του Υπουργείου και πετύχαιναν την έγκρισή του με Διάταγμα, άλλοτε εκπληρώνοντας εν μέρει τις προϋποθέσεις του νόμου και άλλοτε χωρίς τις προϋποθέσεις αυτές. Ακολούθως, με συναρπαστικές διαφημίσεις στις εφημερίδες, πωλούσαν αγρούς ή βραχότοπους σαν οικόπεδα. Έτσι προέκυψαν μέσα σε μια δεκαετία οι συνοικισμοί Κυπριάδου, Ψυχικού, Ηλιούπολης, Χολαργού και Γαργητού".
Η Ηλιούπολη, είναι λοιπόν ένας από αυτούς τους "ιδιωτικούς συνοικισμούς" που προέκυψαν όπως ακριβώς περιγράφει ο Κ. Μπίρης, σαν αποτέλεσμα της "ιδιωτικής πρωτοβουλίας", χωρίς να εκπληρώνονται οι στοιχειώδεις προϋποθέσεις, και κυρίως ύστερα από μια εκπληκτική για την εποχή της διαφημιστική καμπάνια.
Από τον Καρά στην Ηλιούπολη
Τα πρώτα στατιστικά στοιχεία για την περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η Ηλιούπολη, υπάρχουν στο "Νέο Χωρογραφικό Πίνακα", που συντάχθηκε το 1890 από τον Ιωάννη Νουχάκη, αξιωματικό του πεζικού.
Σύμφωνα μ' αυτόν τον πίνακα, στην περιοχή της σημερινής Ηλιούπολης βρίσκονταν τότε το "μικρόν χωρίδιον Καράς", με 94 κατοίκους και το οποίο απείχε 1 ώρα και 10 λεπτά από την Αθήνα (μιλάμε βέβαια για "ταχυδρομική ώρα").
Την ίδια εποχή στην ευρύτερη περιοχή της Ηλιούπολης, υπήρχαν 3 ακόμη χωριά: Το Μπραχάμι με 276 κατοίκους, οι Τράχωνες (στην περιοχή του σημερινού Δήμου Αλίμου - Άνω Καλαμάκι) με 60 κατοίκους και το Χασάνι (στην περιοχή του σημερινού Αεροδρομίου του Ελληνικού) με 33 κατοίκους
Μετά την οριστική έγκριση του πρώτου ρυμοτομικού σχεδίου της Ηλιούπολης, το 1928 αρχίζουν οι προσπάθειες για επέκταση του σχεδίου πόλεως από την Εταιρεία "Δρανδάκης - Πάγκαλος και Σία", καθώς και από τον Κων/νο Νάστο, ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Αλ. Νάστο, που πέθανε το 1929.
Πολεοδομική εξέλιξη της Ηλιούπολης
*Αγ. Μαρίνα
H Εταιρεία"Δρανδάκης - Πάγκαλος και Σία", προχωρεί το 1929, σε μια πρώτη προσπάθεια να πωλήσει οικόπεδα στην περιοχή "Κοπανάς" (στα σύνορα με το Βύρωνα), αλλά αποτυγχάνει και αναγκάζεται να επιστρέψει τα χρήματα πίσω στους αγοραστές.
Ωστόσο, Εταιρεία και Νάστος, επανέρχονται το 1931, χρησιμοποιώντας σαν μοχλό πίεσης κάποιον "Λαϊκό Οικοδομικό Συνεταιρισμό" (από τυπογράφους του Εθνικού Τυπογραφείου) και καταφέρνουν ύστερα από αληθινή μάχη να πετύχουν την έγκριση του Κοινοτικού Συμβουλίου (4 Μαΐου 1931) για την επέκταση στην περιοχή του Ε τομέα, δηλαδή στην περιοχή της σημερινής Αγίας Μαρίνας, η οποία τότε αναφερόταν σαν "Λαϊκός Τομέας", σε αντίθεση με τους άλλους τομείς, που ήταν "Εξοχικοί", κλπ..
Επόμενες επεκτάσεις:
* Το 1941 γίνεται επέκταση στην περιοχή του Δ τομέα, δηλ. στη σημερινή Κάτω Ηλιούπολη, με όρους δομήσεως καλύτερους από αυτούς της Αγίας Μαρίνας (πρασιές, σύστημα μικτό, κλπ).
* Το 1954 γίνεται επέκταση στην περιοχή Συκιές, κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο, στα σύνορα με τη Χαραυγή, ενώ μέχρι το 1957 ακολουθούν μια σειρά τροποποιήσεις και μικρότερες επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως. Της επίσημης επέκτασης στην περιοχή αυτή, προηγείται βέβαια η αυθαίρετη δόμηση, που είναι και σήμερα ακόμα εμφανής (αναντιστοιχία οικοδομικών γραμμών, μη διανοιχθέντες δρόμοι, κλπ).
Στις Συκιές, όπως και στην Αγία Μαρίνα, οι δρόμοι είναι στενοί, δεν υπάρχουν πρασιές, το σύστημα είναι συνεχές, ενώ οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές και οι μεγάλες κλίσεις του εδάφους που επικρατούν, την καθιστούν σαν μια από τις πλέον προβληματικές περιοχές της Ηλιούπολης.
* Το 1955 γίνεται μια επέκταση στην περιοχή του Λόφου Γερμανού, κοντά στα σύνορα με το Δήμο Υμηττού.
* Το 1957 γίνεται μια δεύτερη - μικρή αυτή τη φορά - επέκταση στην Κάτω Ηλιούπολη (Λεωφόρος Βουλιαγμένης - Εθνάρχου Μακαρίου - Ηρώς Κωνσταντοπούλου - Λεωνίδου).
* Το 1960 γίνεται επέκταση στην περιοχή του Συνεταιρισμού Εργατών Τύπου, στην Κάτω Ηλιούπολη, στη συνέχεια της έκτασης όπου βρίσκονταν και λειτουργούσαν τα "περιβόλια Μαμάη".
Αυτή είναι και η τελευταία μεγάλη περιοχή που ξεπουλά ο Νάστος ή οι κληρονόμοι του. Είναι στα όρια του αρχικού "κτήματος Καρά" και σχεδόν δίπλα στο "μικρό χωρίδιον Καράς".
…………………………………………………………………………………………………………
*Στο κείμενο περιλαμβάνονται εκτεταμένα αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Εδώ κάποτε…Συμβολή στην ιστορία της Ηλιούπολης», εκδόσεις ΚΨΜ, 2005
** Χάρτης : Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Ηλιούπολης, 1995
.jpg)
