Ζωή Πετροπούλου-Κριτζιλάκη (1925-2018)
Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από συζήτηση τον Νοέμβριο του 2012, με την γραμματέα της ΕΠΟΝ Ηλιούπολης Ζωή Πετροπούλου-Κριτζιλάκη, στην οποία συμμετείχε ο Στράτος Ιωακείμ. - Αναδημοσιεύεται από το βιβλίο μου «Εδώ κάποτε …Συμβολή στην ιστορία της Ηλιούπολης /Κοινωνικοί Αγώνες στην Ηλιούπολη», 2013.
…………………………………………………………………………………………
Tα πρώτα χρόνια του πολέμου
Η οικογένειά μου ήρθε το 1932 στην Ηλιούπολη. Εγώ τότε ήμουνα εξίμισυ χρονών και πήγα στην Β’ Δημοτικού, στο διθέσιο τότε 1ο Δημοτικό Σχολείο. Θυμάμαι την γειτονιά μου σαν ένα τόπο γεμάτο πέτρες, αφάνες, χόρτα και βράχια. Ο κεντρικός δρόμος, η σημερινή Μαρίνου Αντύπα, ήταν ο μισός χωματόδρομος και ο άλλος μισός κροκάλες πέτρες.
Όταν τελείωσα το Δημοτικό, πήγα στο 1ο Γυμνάσιο, στην Πλάκα, στην οδό Αδριανού και Νικοδήμου.Ακόμη θυμάμαι, τον Μάιο του’ 41, όταν είχαν καταλάβει την Αθήνα οι Γερμανοί, και Εγγλέζικα αεροπλάνα βομβαρδίζανε το αεροδρόμιο του Ελληνικού, το Χασάνι όπως λεγόταν τότε. Χτυπήθηκε ένα αεροπλάνο και ο Εγγλέζος πιλότος έπεσε με αλεξίπτωτο στις Συκιές, κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο και σκοτώθηκε.
Κηδέψαμε τον Άγγλο πιλότο, κι’ εγώ μάζεψα λουλούδια από τη γειτονιά, έβγαλα μια θαλασσιά κορδέλα που έδενα τα μαλλιά μου, την έπλυνα, την σιδέρωσα και έδεσα μ’ αυτήν μια ανθοδέσμη και την έβαλα στο σημείο που σκοτώθηκε… Έχω ενθύμιο από εκείνη τη μέρα, ένα κομμάτι από αλεξίπτωτο. Το διατήρησα από τότε…
Με την οικογένειά μου φύγαμε από την Ηλιούπολη τον Αύγουστο του ’41, και πήγαμε στο χωριό του πατέρα μου, στην Ηλεία. Δεν έζησα την πείνα της Αθήνας, είχαμε να φάμε κάτι εκεί.
Γυρίσαμε στην Αθήνα τον Μάιο του 1942. Γράφτηκα στο 3ο Γυμνάσιο Θηλέων, που ήτανε κοντά στου ΦΙΞ. Το πατριωτικό αίσθημα όλων των κοριτσιών ήταν ισχυρό. Είμαστε διατεθειμένες να πολεμήσουμε τον εχθρό. Όλες θέλαμε να γίνουμε «Μπουμπουλίνες»… Ένας καθηγητής, μας μιλούσε με ιδιαίτερη θέρμη για την «Φιλική Εταιρία» και δια της διδασκαλίας της ιστορίας, αντιλαμβάνομαι τώρα ότι μας εξωθούσε να οργανωθούμε…
Άρχισα να βλέπω πεταμένα φέιγ-βολάν στην αυλή του σχολείου, να ακούω μισόλογα, και κατάλαβα ότι κάτι γινόταν γύρω μου. Τον Σεπτέμβρη του ’42 πλησίασα κάποια συμμαθήτριά μου, και σε λίγο συνδέθηκα με την οργάνωση «Ελεύθερη Νέα» που υπήρχε και στο σχολείο μας. Στο ίδιο σχολείο ήταν και η Ηρώ Κωνσταντοπούλου (βλ. παρακάτω). Ήμουν θαρρετή, είχα άγνοια του κινδύνου… Τις πρώτες προκηρύξεις που μας δώσανε τις αντιγράφαμε στα τετράδιά μας κόβαμε τα φύλλα και τα πετάγαμε στην αυλή του σχολείου μας, στον δρόμο, στο Ζάππειο, στον Εθνικό κήπο…
Οι πρώτες αντιστασιακές ομάδες και δραστηριότητες στην Ηλιούπολη.
Στην Ηλιούπολη μετά το ’43 οι Γερμανοί είχαν επιτάξει κάποιες βίλες στην περιοχή της Άνω Ηλιούπολης, στη σημερινή Λεωφόρο Σοφοκλή Βενιζέλου και έχω ακούσει ότι πήγαιναν εκεί στρατιώτες για ανάρρωση. Επίσης οι Γερμανοί είχαν επιτάξει και κάποια σπίτια στη γειτονιά μου, κοντά στη σημερινή στάση Λυκούργου, καθώς και μια ταβέρνα που χρησιμοποιούσαν ως μαγειρείο, όπου πήγαινε ο κόσμος απ΄ τη γειτονιά και μάζευε τις φλούδες που πέταγαν από τις πατάτες, οι οποίες, φρόντιζαν οι μαγείρισσες, να έχουν αρκετό ψαχνό επάνω…
Στην Ηλιούπολη, αρχικά συνδέθηκα με την «Εθνική Αλληλεγγύη» που είχε δημιουργηθεί για να βοηθά τους φυλακισμένους. Εκεί μαζί με άλλα παιδιά, κάναμε διάφορα, γράφαμε συνθήματα, κυρίως στο δρόμο, γιατί δεν υπήρχαν αρκετά ντουβάρια τότε, βγάζαμε πολύ ωραίες καλλιτεχνικές προκηρύξεις και φέιγ-βολάν, που ετοίμαζαν κάποια αγόρια που δούλευαν ως λιθογράφοι και κάναμε και διάφορα άλλα.
Παράλληλα με το δικό μας κλιμάκιο, λειτουργούσε στην Ηλιούπολη ένα δεύτερο κλιμάκιο της «Εθνικής Αλληλεγγύης», από γυναίκες και άνδρες της περιοχής Αγίου Κωνσταντίνου, κυρίως. Επικεφαλής αυτού του κλιμακίου ήταν η Εύη Αποστολοπούλου, που αν και δεν ζούσε τότε στην Ηλιούπολη –είχαν μετακομίσει από το πολύ ωραίο σπίτι τους– είχε αναπτύξει πολύ μεγάλη δράση. Μεταξύ άλλων είχαν δημιουργήσει το «Κυριακάτικο πιάτο των Παιδιών», για να καλύψουν το κενό, επειδή τα σχολεία που έδιναν συσσίτιο στα παιδιά δεν λειτουργούσαν την Κυριακή. Με την βοήθεια της Αρχιεπισκοπής, μαγείρευαν το φαγητό σε κάποια ταβέρνα στα Κανάρια και το μοιράζανε. Ακόμη, κάνανε και κάτι άλλο που δεν ξέρω αν γινότανε κι’ αλλού: Κάποιες κυρίες, κάθε Σάββατο, σε κάποιο σπίτι που υπήρχε εδώ και διέθετε ένα χώρο στο υπόγειο, της κυρίας Βοτσαλή, ζεσταίνανε σε καζάνια νερό και λούζανε τα παιδιά για να τα απαλλάξουν από τη ψώρα και τις ψείρες...
Αυτά γίνανε μέχρι τον Φεβρουάριο του ’43, οπότε δημιουργήθηκε η ΕΠΟΝ. Ως γνωστόν, το ΕΑΜ ιδρύθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου του 1942. Οι ΕΑΜικές οργανώσεις μεταξύ των οποίων και η ΕΠΟΝ, ιδρύθηκαν μετά. Τότε αυτοδιαλύθηκε και η «Ελεύθερη Νέα», στην οποία ήμουν οργανωμένη εγώ. Στην ΕΠΟΝ, μπήκαν όλα σχεδόν τα παιδιά της Ηλιούπολης.
Είχε τότε νοικιαστεί ένα υπόγειο σε ένα σπίτι στην πλατεία στα Κανάρια, εκεί που είναι τώρα η Εθνική Τράπεζα, είχαμε βάλει πάγκους και θρανία, μαζεύαμε τα παιδιά, τους κάναμε παιγνιδάκια, λέγαμε τραγουδάκια και τρώγανε και το συσσίτιο που το λέγανε «εξοσχολικό» και το παρείχε η Αρχιεπισκοπή…
Εμείς οι ΕΠΟΝίτες τα κάναμε κι’ αυτά, ήταν η φανερή μας δουλειά, την κρυφή μας τη δουλειά δεν την ήξερε ο κόσμος…
Το 1943 τέλειωσα το Γυμνάσιο. Ήταν η τελευταία χρονιά που λειτούργησαν τα Σχολεία, μετά έκλεισαν όλα με εντολή των Γερμανών. Από τον Μάιο του’43 ασχολήθηκα ως εθελόντρια στην υπηρεσία περιθάλψεως της Αρχιεπισκοπής. Τον Αύγουστο του ’43, διορίστηκα ως κανονική υπάλληλος του Ενοριακού Παραρτήματος Αγίας Μαρίνας του Εθνικού Οργανισμού Χριστιανικής Αλληλεγγύης (Ε.Ο.Χ.Α.). Λίγο αργότερα προσλήφθηκα και στον Δήμο Βύρωνα, όπου οι γονείς μου είχαν εξ αγχιστείας συγγένεια με τον Δήμαρχο. Έτσι βρέθηκα να είμαι «διπλοθεσίτης». Αυτό μου έδινε την δυνατότητα να είμαι μέσα σε ότι γινόταν στην περιοχή μας… Ήμουνα τολμηρή, ήμουνα κοπέλα, 18 χρονών τότε και πέρναγα εύκολα…Κάθε μέρα πήγαινα στον Δήμο Βύρωνα, με τα πόδια βέβαια, όπου μάθαινα τα νέα και ό,τι υλικό κυκλοφορούσε και το έφερνα στην Ηλιούπολη. Το απόγευμα εργαζόμουνα στο ενοριακό παράρτημα της Αγίας Μαρίνας Ηλιούπολης…
Το «χωνί»
Αρχικά γραμματέας της ΕΠΟΝ στην Ηλιούπολη ήτανε κάποιος που ερχότανε από κάπου αλλού, ίσως την Καισαριανή. Μετά, έγινα εγώ γραμματίνα της ΕΠΟΝ Ηλιούπολης.
Σαν ΕΠΟΝίτες κάναμε την φανερή μας δουλειά, κάναμε και την κρυφή… Τα κρυφά οργανωτικά μας ραντεβού τα κάναμε στην οδό Αγίας Σοφίας, στον Βύρωνα. Κάθε μέρα κάποιοι ενημερώνονταν από το ΒΒC, το Κάιρο, τη Μόσχα μέσα από τα ελάχιστα ασφράγιστα ραδιόφωνα που υπήρχαν, γιατί όλα τα άλλα ήταν υποχρεωτικά σφραγισμένα και κολλημένα με βουλοκέρι στο ελεγχόμενο ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας. Η καθοδήγηση μας έδινε και κάποια άλλα νέα, μια περίληψη, προσθέταμε και ειδήσεις από τον παράνομο τύπο (συλλήψεις, μάχες) και βγαίναμε με το χωνί να τα πούμε στον κόσμο.
Στην Ηλιούπολη, εγώ ήμουν το «χωνί»… Πήγαινα σε ένα καίριο σημείο, σε ένα λόφο, απέναντι από τον Άγιο Κωνσταντίνο ή προς το Χαλικάκι ή την Αγία Μαρίνα και διάβαζα με το «χωνί» το κείμενο. Αρκετοί αναγνώρισαν από την πρώτη φορά τη φωνή μου… Οι Γερμανοί άκουγαν το «χωνί» και πυροβολούσαν στον αέρα από μακριά κι εγώ όταν τελείωνα έφευγα… Μια μέρα δεν πυροβόλησαν και πλησίασαν αθόρυβα από την σημερινή Μαρίνου Αντύπα καλυμμένοι πίσω από κάποια μεγάλα δέντρα που τα λέγαμε πιπεριές… Δεν τους είδαν τα παιδιά που είχαμε βάλει να προσέχουν και φτάσανε κάτω απ’ το λόφο. Τότε, με ειδοποίησαν οι σύντροφοί μου και μόλις τους είδα κουτρουβάλησα, βαρελάκι, μέχρι το ρέμα που ήτανε τότε στην σημερινή πλατεία Σικελιανού, κι από κει εξαφανίστηκα προς την Αγία Μαρίνα…
Για το μπλόκο της Ηλιούπολης
Ο Αύγουστος του 1944 ήτανε αιματοβαμμένος για όλη την Αθήνα. Γίνονταν συνεχώς μπλόκα: Στην Κοκκινιά, την Καλλιθέα, τη Νέα Σμύρνη, τον Βύρωνα, το έζησα το μπλόκο του Βύρωνα γιατί δούλευα εκείνη τη μέρα εκεί, ως υπάλληλος στον Δήμο.
Κάθε μέρα οι Γερμανοί με βοηθούς τους Τσολιάδες των Ταγμάτων Ασφαλείας, που δημιούργησαν, ζώνανε τις συνοικίες, μαζεύανε τον κόσμο, έπιαναν και σκότωναν κάμποσους. Τους υπόλοιπους τους έστελναν στο Χαϊδάρι, κι από εκεί τους ξαπόστελναν στη Γερμανία.
Τον Αύγουστο του ’44, πριν της Παναγίας κάνανε μπλόκο και στην Ηλιούπολη. Τότε σκοτώσανε κάπου εκεί στον Άγιο Νικόλαο και τον Νίκο τον Γιαταγαντζή, που είχε το ψευδώνυμο «Μαύρος» και ήτανε Γραμματέας της ΚΟΒ Ηλιούπολης, στην οποία έπαιρνα κι εγώ μέρος, σε κάποιες συνεδριάσεις, ως εκπρόσωπος της ΕΠΟΝ. Εγώ δεν ήμουνα στην Ηλιούπολη εκείνη την ημέρα, ήμουνα στην δουλειά μου στον Βύρωνα. Μου τηλεφώνησε η μητέρα μου και μου είπε να μην έρθω στην Ηλιούπολη. Ήταν η τελευταία μέρα που εργάστηκα στον Δήμο Βύρωνα. Εξαφανίστηκα και από τη δουλεία μου στην Ηλιούπολη. Έμαθα ότι πιάσανε πολλά παιδιά από την Αγία Μαρίνα και τούς στείλανε στη Γερμανία. Ευτυχώς, γύρισαν όλοι…
Τότε πιάσανε τον Σμυρλή, τον Κοντογιάννη, τον Κεχαγιά και άλλους. Κάποιοι απ’ αυτούς ήτανε συμμαθητές μου… Με ζήτησαν, κάποιος με υπέδειξε, αλλά πήγαν στο σπίτι μιας συνονόματης Πετροπούλου, που δούλευε κι’ αυτή στον Ε.Ο.Χ.Α. Αυτή ήταν Γραμματέας του Παραρτήματος της Ενορίας της Κοίμησης της Θεοτόκου και εγώ της Ενορίας Αγίας Μαρίνας. Το βράδυ πήγε η μάννα της στο σπίτι μας και βρήκε τη μάννα μου και της είπε ότι έψαξαν το σπίτι τους για να βρούνε εμένα, τα έσπασαν όλα και τις κακοποίησαν. «Διώξε κυρά μου την κόρη σου γιατί θα στη σκοτώσουν», είπε στη μάννα μου και έφυγε.
Έφυγα από το σπίτι μου τότε, και για 5-6 ημέρες έμεινα στο Παγκράτι στο σπίτι κάποιων συγγενών. Της Παναγίας ανήμερα γύρισα στην Ηλιούπολη και είχα βρει τον τρόπο να συνεννοηθώ για να μου φέρει ο μπαμπάς μου φαγητό στα Κανάρια… Είχαν ετοιμάσει κοτόπουλο, λόγω της γιορτής… Πήγε αυτός εκεί με περίμενε, έκανε δυο βόλτες και έφυγε, εγώ προτίμησα να μην πάω τελικά… Φοβήθηκα μήπως τον παρακολουθούν… Μέχρι την απελευθέρωση, τον Οκτώβρη του ’44 έμεινα στο σπίτι μιας φίλης μου ΕΠΟΝίτισας στην Αγία Μαρίνα… Δεν είχε μητέρα κι ο πατέρας της δούλευε κάπου νυχτοφύλακας, κι έτσι εγώ πήγαινα εκεί κάθε βράδυ να κοιμηθώ όταν εκείνος πήγαινε στη δουλειά του… Ο κόσμος μας έκρυψε, μας τάισε, μας κοίμισε, και ποτέ δεν μας πρόδωσε…
…Και κάτι ακόμη: μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, στις 40 μέρες από την εκτέλεση του Νίκου Γιαταγαντζή, πήγαμε μ’ έναν παπά στον τόπο της δολοφονίας του, πάνω από τον Άγιο Νικόλαο και κάναμε ένα μνημόσυνο…
Στις αρχές του Οκτώβρη του ΄44 οι Γερμανοί και τσολιάδες κάνανε κι άλλο μπλόκο στην Ηλιούπολη. Στο αμπέλι που υπήρχε τότε από την σημερινή Λεωφόρο Μαρίνου Αντύπα μέχρι τον Άγιο Κωνσταντίνο, σκοτώσανε τον Κώστα Καγιάση, ελεγκτή του Ερυθρού Σταυρού και στο σπίτι του, στην οδό Λυκούργου, τον Παναγιώτη Απέργη. Την ίδια μέρα, με πρόσχημα, ότι είχε χαθεί ένα αυτοκίνητο μαζί με έναν Γερμανό, πιάσανε στην περιοχή μας τους άντρες, και τον πατέρα μου μαζί, και τους πήγανε στις Συκιές, στο ρέμα.
Είπανε ότι θα τους σκοτώσουνε, αλλά ήρθε ένα τηλεφώνημα και τους αφήσανε, γιατί είπανε ότι βρέθηκε το χαμένο αυτοκίνητο
Για τον λόχο του ΕΛΑΣ της Ηλιούπολης
Αρχικά στην Ηλιούπολη υπήρχε ένα ένοπλο τμήμα, που το αποτελούσαν κάποια παιδιά από τον 4ο Τομέα (Κάτω Ηλιούπολη), και κυρίως από παιδιά οικογενειών από το Χασάνι, που είχαν έρθει στην Ηλιούπολη γιατί τις είχαν διώξει οι Γερμανοί από τη περιοχή γύρω από το Αεροδρόμιο του Ελληνικού, που ήταν τα σπίτια τους. Ανάμεσα στα παιδιά από το Χασάνι ήταν και ο Τάκης ο Μαυροδόγλου, που έγινε αργότερα βουλευτής του ΚΚΕ, τον οποίο είχα σαν αδελφό μου, γιατί δεν είχα αδελφό εγώ… Από αυτούς αργότερα συγκροτήθηκε ο πυρήνας του εφεδρικού λόχου του ΕΛΑΣ στην Ηλιούπολη… Ήτανε κι ο Λάζαρος, τα αδέρφια ο Θάνος και ο Ντίνος, ο Κωστάκης, ένα αγοράκι που μου έστειλε αργότερα μια φωτογραφία από τη Γιούρα, όπου ήταν εξόριστος, ο Θύμιος ο Νταλιάνης και άλλοι.
Στις 3 του Δεκέμβρη’44, στην πλατεία Συντάγματος ανάμεσα στους σκοτωμένους, ήτανε και δύο από την Ηλιούπολη. Ο Νίκος Λουρωτός και η Θεώνη Βάϊλα , ένα ωραίο ξανθό κορίτσι που με την οικογένειά της είχαν μετακομίσει στο Κουκάκι. Η μάννα της έμεινε χρόνια κρατούμενη στις φυλακές Αβέρωφ, όπως και ο αδελφός της, ο Μιχάλης, που φυλακίστηκε και βασανίστηκε στη Μακρόνησο.
Λίγες μέρες αργότερα, που φούντωσαν οι μάχες, ο λόχος της Ηλιούπολης διατάχτηκε μαζί με τον λόχο του ΕΛΑΣ της Πλάκας να χτυπήσει το Τμήμα Μεταγωγών. Έδωσε τη μάχη αλλά δεν κατάφερε να το καταλάβει… Υπήρχε εντολή να μη χτυπηθούμε με τους Άγγλους κι έτσι όταν εμφανίστηκε ένα Εγγλέζικο νοσοκομειακό αυτοκίνητο, δήθεν για να παραλάβει τραυματίες, οι δικοί μας το άφησαν να περάσει και βέβαια το νοσοκομειακό ενίσχυσε με πολεμοφόδια που κουβαλούσε αυτούς που ήταν ταμπουρωμένοι μέσα και οι οποίοι είχαν ξεμείνει από πυρομαχικά… Εκεί σκοτώθηκε κι ο Αντώνης ο Βενέτης από την Ηλιούπολη…
Τον Δεκέμβρη του ’44 ακολούθησα ως νοσοκόμα τον λόχο της Ηλιούπολης στην μεγάλη μάχη της Καισαριανής, όπου ο λόχος της Ηλιούπολης είχε εγκατασταθεί σε κάποια σπίτια της οδού Φορμίωνος και πήρε μέρος ως λόχος εφεδρείας αρχικά, για την υποστήριξη του Πρότυπου Τάγματος Καισαριανής.
Λίγο πριν, στη μάχη του Μαρτσινιώτη, σκοτώθηκαν Ηλιουπολίτες Γιώργος Αρμπιλάς και Κώστας Κορσίνης, από την Αγία Μαρίνα και οι δύο.
Σύλληψη και Στρατόπεδα «πειθαρχημένης διαβίωσης»
Το 1945 καταφέραμε να επαναπροσληφθούμε όσοι είχαμε απολυθεί από τις θέσεις μας. Η θέση μου στην Ε.Ο.Χ.Α. είχε καταληφθεί και με στείλανε να εργαστώ προσωρινά σε ένα Ορφανοτροφείο στο Παλαιό Φάληρο, στη θέση μιας δασκάλας, η οποία τελικά αποχώρησε. Εκεί έμεινα μέχρι την 1η Ιουλίου1947, οπότε απολύθηκα για λόγους «έλλειψης νομιμοφροσύνης», γιατί σύμφωνα με το στερεότυπο κατηγορητήριο «σκόπευα να παραχωρήσω το όλον ή μέρος της επικρατείας στους εχθρούς της πατρίδος»…
Με συνέλαβαν την 1η Μαρτίου 1948 . Την ίδια μέρα συνέλαβαν στην Ηλιούπολη και πολλούς άλλους. Ήμουν η μόνη γυναίκα και επειδή δεν υπήρχε διαθέσιμο κρατητήριο εδώ με πήγαν στον Άγιο Δημήτριο, όπου έμεινα 10 μέρες. Αφού είδαν ότι δεν έκανα δήλωση μετανοίας, με έστειλαν εν συνεχεία στο Μεταγωγών και μας στείλανε στη Χίο, όχι εξορία με ελεύθερη διαβίωση, όπως αλλού, αλλά σε στρατώνες, με μάντρες και συρματοπλέγματα. Δεν ερχόμαστε σε επαφή με τον κόσμο. Δεν είδαμε ποτέ τη Χίο, δεν γνωρίσαμε ποτέ κανένα Χιώτη, Είμαστε σε τέλεια απομόνωση... Εκεί έμεινα μέχρι τον Απρίλιο του ’49 κι από κει μας στείλανε στο Τρίκερι, στο στρατόπεδο γυναικών. Στις 25 Γενάρη 1950 μας στείλανε στο στρατόπεδο στη Μακρόνησο, όπου μείναμε στο «Ειδικό Σχολείο Αναμόρφωσης Γυναικών», Ε.Σ.Α.Γ όπως το λέγανε κι’ από κει, τον Αύγουστο του ’50, όσες δεν κάναμε δήλωση, γυρίσαμε πάλι στο Τρίκερι, όπου παρέμεινα στο «στρατόπεδο πειθαρχημένης διαβίωσης» μέχρι το 1952.
Τα μεταπολεμικά χρόνια
Όταν απολύθηκα απ’ το Τρίκερι, ξαναγύρισα στην Ηλιούπολη, αλλά δεν ήμουνα οργανωμένη εδώ. Εν τω μεταξύ παντρεύτηκα, έκανα παιδιά. Μπήκα με εξετάσεις, ύστερα από διαγωνισμό και δούλεψα στο Ταμείο Προνοίας Δικηγόρων, μέχρι το 1968 οπότε απολύθηκα με ένα νόμο της Χούντας. Μετά τη μεταπολίτευση, το 1974, ξαναγύρισα εκεί. Ωστόσο, δεν έμεινα ποτέ χωρίς δουλειά.
Για την Ηρώ Κωνσταντοπούλου (από το περιοδικό «ΕΥΩΝΥΜΟΣ», τεύχος 3, Απρίλιος – Μάϊος 2000)
«Γνώρισα την Ηρώ Κωνσταντοπούλου το 1942 στο 3ο Γυμνάσιο Θηλέων που λειτουργούσε στην περιοχή του ΦΙΞ και δεχόταν μαθήτριες από τις περιοχές Κουκακίου και Γαργαρέτας. Εγώ φοιτούσα στην 5η τάξη και η Ηρώ ήταν δύο χρόνια μικρότερη. Ήταν κάτοικος Κουκακίου. Ήταν πολύ ζωηρό, πολύ ζωντανό παιδί.
Ήμασταν οργανωμένες στην ΕΑΜική αντιστασιακή οργάνωση «Ελεύθερη Νέα». Ανήκαμε, μάλιστα, στην ίδια «τριάδα». Γιατί η οργάνωση ήταν συγκροτημένη σε τριάδες. Δεν γνωρίζαμε παρά τα άλλα δύο μέλη της «τριάδας» μας και μόνο η μια από εμάς γνώριζε τον «σύνδεσμό» μας, που μας έφερνε σε επαφή με την «καθοδήγηση». Δουλέψαμε μαζί μέχρι τις αρχές του 1943. Όταν δόθηκε η εντολή να δουλεύει ο καθένας μας στη συνοικία του, εγώ ήρθα στην Ηλιούπολη και εργάστηκα αρχικά στην «Εθνική Αλληλεγγύη» και αργότερα στην ΕΠΟΝ. Άλλωστε, το 1943 έκλεισαν με εντολή των αρχών κατοχής όλα τα σχολεία. Δεν την ξανασυνάντησα από τότε. Έμαθα πως την συνέλαβαν δυο φορές. Τη δεύτερη την εκτέλεσαν»
